Zeynəb Cahan - hələ çox gənc, amma biganə olmayan yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin çox istedadlı bir nümayəndəsidir. Zeynəb əfsanəvi Sorbonne universitetinin hüquq fakültəsində təhsil alıb, mədəniyyət və incəsənətlə maraqlanır, Bakıda mötəbər “Kitab rəfi” layihəsinin kuratorudur, şəxsi bloqunu yazır. İndi Zeynəb, "Nargis"in oxucularına ölkəmizdə və dünyada baş verən maraqlı və əsas mədəni hadisələr haqqında danışacaq.
Zeynəb, Sorbonne universitetini bitirmiş hüquqşünaslıqdan tutmuş Bakıda keçirilən “Kitab rəfi” layihəsinin kuratorluğuna, eyni zamanda şəxsi bloquna və məşhur "Uchansichan" bloquna qədər olan çətin yolu necə keçmisiniz?
Sadəcə danışanda çətin yol kimi görünür - geriyə baxanda düşünürəm ki, "Bütün bunları necə çatdırmışam?" Prosesdə isə mümkün olmayanı etdiyin heç hiss olunmur. Mən ürəyimin səsinə görə deyil, müəyyən səbəblərə görə hüquqşünas oldum. 16 yaşında olanda həyatda nə olmaq istədiyim haqqında heç bir fikrim yox idi, düzünü desəm, indi də qəti qərar vermək istəmirəm. Sadəcə, hər zaman böyük məmnuniyyətlə etdiyim şey - nəticədə hobbimə çevrilən şeydir: məqalələr, esselər, hekayələr və "təsvir" ilə əlaqəli olan hər bir şey. Mən Fransada hüquqşünas oldum, ora mənim həyatımın böyük bir hissəsidir, hələ orada da hüquqşünasdan daha üstün biri oldum, dəqiq desəm - bam-başqa bir insan. Muzeylər məni hələ tələbəlik illərindən cəlb edirdi. Elə görünürdü ki, bu sadəcə incəsənətə olan bir həvəsdir, ta ki mən doktorluq dissertasiyası yazdığım prosesdə Luvr məktəbinə yazılanadək. Akademik məzuniyyətdən Bakıya qayıtdıqdan sonra mən qərar verdim ki, hüquq elmləri üzrə təcrübəmi yalnız elmi formatda inkişaf etdirəcəm. Beləliklə mən hüquq şöbəsindən ayrıldım və "İçərişəhər" Tarixi-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin keçirdiyi mədəni tədbirlərin işıqlandırılmasına başladım. İndi məni adlandırdıqları kitab rəfinin "Anası" təsadüfən oldum - Almaniyadakı dostlarımın təşəbbüsünə qatıldığımda. Onlar mənə rəf verdilər, mən də onun vasitəsilə "geniş publika" üçün yazmağa başladım, sonra isə necə deyərlər hər şey öz axarı ilə getdi.
Siz iki şəhər arasında (Bakı və Paris) yaşayırsınız, yoxsa daha çox hansısa birində olursunuz? Hansı sizə daha yaxındır?
Bəli, iki şəhər arasında yaşayıram, amma daha çox vaxtı əlbəttə ki, Bakıda keçirirəm. Məgər Parisdə keçirilən vaxtı saatla və ya günlə ölçmək olarmı? Hansı mənə daha yaxındı sualı çox çətindir. Hemingway, hər kəsin bildiyi kimi, sonradan açıqcalarda, sitatlarda və sosial şəbəkələrdə yayılan bir cümlə ifadə edib: “Əgər gəncliyində bəxtin gətirib və sən Parisdə yaşamaq xoşbəxtliyinə nail olmusansa, sonradan harada olmağından asılı olmayaraq o, ömrünün sonunadək səninlə qalacaq, çünki Paris həmişə səninlə olan bayramdır..." Bu şübhəsiz belədir, lakin belə bayramın əks effekt göstərdiyini əlavə edə bilərəm. Yəqin ki, bu, bütün Bakılılarla baş verir. Kim ki, tələbəlik zamanı başqa şəhərdə yaşamağı dadıb, qəbul edib və uyğunlaşıbsa eyni zamanda xoşbəxt və bir az da bədbəxt olur. Parisdə mən həmişə Bakı üçün darıxıram, Bakıda isə Paris üçün.
Hər şeyi necə və nə vaxt çatdırırsınız?
Özüm də bilmirəm! Qeyd etdiyim kimi, sadəcə hər şeyi təhlil etdikdən və lenti geriyə çevirdikdən sonra çox iş gördüyümü dərk edirəm. Ola bilsin ki, mən gördüyüm işdən zövq aldığım üçün hər şeyi çatdırıram. Məhz buna görə də, mən daha çox şey etmək istəyirəm.
Kuratoru olduğunuz "Kitab rəfi" təşəbbüsü haqqında danışın. İlk aylarda onun barəsində çox danışıldı və yazıldı, amma sonra bu səs-səda azaldı. Layihə hələ də davam edirmi? Nələrə nail oldunuz?
"Kitab rəfi" bir növ mənim həyatda "göstəricimdir". Çünki Parisdəki təhsilimdən döndükdən sonra bu işlə məşğul olmağa başlamışam. Həyat "öncə və sonra"ya bölünür və rəf bu assosiasiyada o zamanki dövrdə olan ilklərdən biridir. Almaniyada, yeri gəlmişkən, rəf və onun ideyası oradan gəlir, bu cür rəflər şəhərin küçələrində evdə yığılmış lazımsız kitab və jurnallar üçün gözəl "anbar" xidmətini göstərir. Bakıda isə onun missiyasını daha romantik etməyə çalışdıq və bunu bacardıq. Rəfcik (mən onu ancaq belə adlandırıram) ilk növbədə "kitab oxuma" simvolunu daşıyır. Kindle və ya Ipad yox, məhz kitab. Çox vaxt köhnə, bəzi yerləri zədələnmiş, keçmiş oxucunun yazıları və şərhləri ilə (bunu çox sevirəm!). Həmçinin oxumağa təşviq edən. Lakin hətta o "anbar" kimi xidmət göstərsə də, bizim şüarımızı unutmaq olmaz - "Someone's unnecessary book, is an essential of another". Mən bunu təkrarlamaqdan yorulmuram, çünki həyatda bunun təkcə kitablara aid olmadığını hesab edirəm.
Səs-sədası yəqin ona görə kəsildi ki, çünki onun barəsində artıq hər şey yetərincə yazıldı. Məhz Bakı rəfinin əhvalatı beynəlxalq mətbuat günü öz cəmiyyətində insanların həyatına təsir edən bir hadisə kimi SparkNewsda nəşr olundu. Beləliklə, rəf Luxemburger Wort və China Post daxil olmaqla 33 digər dünya qəzet və portallarının qəhrəmanı oldu. Layihə davam edir, rəf yaşayır və şəhərlə, həm də içindəki kitabların sayı ilə birlikdə köhnəlir - oxucuların hansı əhval-ruhiyyədə olduqlarının əks olunduğu görüntü mövcuddur. Bizim həmçinin Sevimli Bala klubunda uşaqlar üçün global shaper kimi quraşdırdığımız rəfimiz də var. Yaxın gələcəkdə daha iki rəfin quraşdırılması planlaşdırılır. Birini indi ailə zorakılığından zərər çəkən uşaqlar boyayır - rəf üzərində işləmək onlar üçün art-terapiyadır. Bu layihəni həyata keçirməkdə "Mədəni Niyyət" təşkilatı köməklik edir. Rəfin kitabları Azərbaycanın bölgələrində paylanacaq. İkincisi də "hazırlanma" prosesindədir və incəsənət və poeziya rəfi olacaq.
Özünüz nə haqqında yazmağı xoşlayırsınız?
Məni təsirləndirən bir şey haqqında. Beynimdə kiçik duyğulardan yaranan cümlələr və ağ-qara hərflərlə çölə çıxmağa qərar verən şeylər haqqında.
Sizi nə ilhamlandırır?
Məni insanlar və kiçik şeylər ilhamlandırır. Kitablar, filmlər, rəsm əsərləri, heykəllər, teatrlar, operalar, memarlıq - sonsuza qədər davam etmək olar. Bir insan, bir hekayə, bir axşam, bir epizod. Kiçik şeylər mən ilk baxışda maraq oyatmayan, təsvirə layiq olmayan anları, hadisələri və ya əşyaları adlandırıram. Bu, bir sıra assosiasiya yaradan və bundan bir qayda olaraq mənim ən yaxşı məqalələrimin alındığı reklam lövhəsi, yaxud qısa bir hekayə ola bilər.
Daimi oxucunuzu necə təsəvvür etdiyinizi bizə təsvir edin. Bəs Nargis'in oxucularını?
Mənə elə gəlir ki, mənim oxucum mənə ruhən yaxın olan biridir, ən azından məni oxuduğu dövrdə, ya da bəlkə də keçmişdə - mən çətin olmayan müxtəlif şeylər haqqında yazıram. Düşünürəm ki, Nargis'in oxucuları da mənim əvvəlki oxucularıma bənzəyəcək - mənim ətraf mühiti necə görməyimin maraqlı olduğu birinə.
Siz bizim saytımızda mədəniyyətə həsr olunmuş bir bloq yazacaqsınız. Oxucularımıza nə haqda xəbər vermək istərdiniz?
Nargis oxucularına nəsə yeni bir şey haqqında xəbər vermək, ya da ən azından köhnəni yeni rakursdan təqdim etmək istərdim. Mədəniyyət o qədər geniş bir anlayışdır ki, səbirsizliklə gözləyirəm!
Onlardan necə rəylər almaq istərdiniz?
Nə qədər tənqidi rəylər yazsalar da - hər kəsi təqdir gözləyir. Buna baxmayaraq, mən oxucumla həmişə dürüst olmuşam. Mənə ruhu və ya cəsarəti olmayan bir şey haqqında yazmaq çox çətin və maraqsızdır. İstərdim ki, oxucum da mənimlə dürüst olsun və mənim fikrimi mənimlə bölüşmək və ya bölüşməmək imkanı olsun. Ona görə də e-poçt vasitəsilə məni tapmaq asandır - mən suallara cavab verirəm, əlavə məlumatla bölüşürəm. Ümid edirəm ki, bu dəfə də ənənəni pozmayacam!
