“Yox! Biz müsahibə vermirik!” – “yox, siz dinləyin, gəlin mən sizə ancaq birinci sualı oxuyum...”
Xahişlər, dilə tutmalar, imtinalar və nəhayət – intizarinda olduğumuz: “yaxşi, gözləyin”. Qrim otağinin qapisi bağlanır... Bütün bunları bir qrup xarici jurnalist izləyir. Hamı gözləyir. Ürək döyüntüləri artır... Bir dəqiqə, iki, on beş. Sonra isə hər şey klassik kinematoqrafın ən yaxşı ənənələrinə uyğun – qapı açılır, parlaq işıq baş qəhrəmanın üzərinə düşür və daha yaxşı aləmə dəvət kimi “keçin” eşidilir.
Qorxu hiss edirdimmi? Yox. Adrenalin hiss edirdimmi? Bəli! Sergey Şnurovla söhbəti jurnalist üçün ilk sınaq hesab etmək olar. Bir artıq və ya səthi sual – nazla oynayan deyil! O, çox nadir hallarda müsahibə verir. Imicin bir hissəsi, mətbuatla ünsiyyət qurmaq istəyinin olmaması? Bəlkə dəqiq prinsip: “budur, mənim yaradıcılığım, qalanını isə özünüz araşdırın”.
Qarşılayin: İlahi, günahımdan keç, Rusiya şou-biznesinin baş xuliqani. Niyə “İlahi, günahimdan keç”? Çünki onu hər hansi formata qədər daraltmaq ən azindan ədalətsizlikdir.
Fenomenal insan. Hərçənd, bu da artiq klişedir. Rok-musiqiçi, kino aktyoru, teleaparıcı, nasir, şair və rəssam, “Rusiyanin baş marketoloqu” (özünü belə adlandirir), GQ-nin versiyasına görə 2016-ci ilin adami və musiqiçisi, üstəgəl müqəddəslər sırasına layiq görülüb (arayış təqdim olunub).
Salvador Dali bir dəfə deyib ki, heç zaman öz əsərlərini almazdı. Bəs Siz, tamaşaçı olaraq, Şnuru dinləyərdiniz?
Yox. Amma mənə reklam kampaniyası lazım olsaydı, mən bunu məhz Şnura sifariş verərdim. Yəqin sadəcə ona görə ki, başqası yoxdur.
Deməli Şnur bazarın tələbatına uyğun işləyir?
Əlbəttə. Hamı bazarın tələbatına uyğun işləyir. Sadəcə, kim isə bunu dərk edir, kim isə - yox. Kimsə özü üçün uydurur ki, hansısa alternativlə məşğul olur, hərçənd alternativ də yalnız bazar seqmentlərindən biridir.
Musiqiçi haqqında nə vaxt söyləmək olar ki, o, artıq əvvəlki kimi deyil.
Həmişə.
Deməli, bu öz üzərində daimi işləməkdir?
Kontekstin daim dəyişdiyini yadda saxlamaq çox vacibdir və sən yeni şəraitdə köhnə ideyalarla qala bilməzsən. Ya da, daha doğrusu, anlamalısan ki, ideyalar, hətta köhnə olsalar belə, artıq tamamilə başqa cür oynayırlar. Həyat və zaman çox sürətlənib, kontekst sən dərk etməyə qadir olduğundan daha tez dəyişir.
Amma sən “qazanmaq üçün çalışmağa məcbursansa”, yaradıcılıq prosesi ruhunu itirir...
O heç nə itirmir. Kim üçünsə pul motivasiya olmaya da bilər, mənim üçün pul – motivasiyadır. Mən pula böyük hörmətlə yanaşıram, xüsusən də, öz qazandığıma.
Sizin musiqiniz daxili aləminizin əksidir ya əksinə, onu gizlətmək cəhdidir?
İstənilən saxtakarlıq, bu və ya digər halda - əyri yolla, dolayısı ilə, lap əksinə olsa belə - daxili aləmin əksidir. İnsan onda olmayanı istehsal edə bilməz. Odur ki, hətta gizlənirəmsə də, mən bunun üçün ancaq daxilimdə olan vasitələrdən istifadə edirəm. İnsanın insandan başqa heç nəyi yoxdur. Sözsüz, mən həmişə bizim istənilən əsərə - mahnılara və xüsusən video işlərə - məna fonu verməyə çalışıram. Ümumiyyətlə, mahnıları struktur baxımından təhlil etsək, onlar ilk baxışdan göründükləri kimi o qədər də sadə deyillər. Yeri gəlmişkən, bu barədə yaxın zamanlarda “Novoye literaturnoye obozreniye” nəşriyyatında kitab dərc olunacaq. Orada nüfuzlu filoloq və linqvistlərin bizim sadə sənətimiz haqqında məqalələri toplanılıb.
Bütün emosiyalarınızı səhnədə qoyduqdan sonra düşkünlük hiss etmirsiniz?
Xeyr. Məndə dərin düşkünlük və ya mənəvi yorğunluq qalmır, əksinə: konsertdən sonra mənə sakitləşmək daha çətindir.
Problem budur. Mən səhnəni sonda yorğunluqdan yıxılan boksçu və ya qaçışçı kimi tərk etmirəm. Məndə adrenalin hələ cuşa gəlir! Elə olur ki, hələ 5 saat yata bilmirəm. Adrenalinin elə sıçrayışı baş verir ki, kimyəvi proseslərin bütün spektri! Soruşacaqsınız ki, “bəs sonra?”. Heç nə, sonra yatırsan. Yox, bu özünü pazlın hissələri kimi bir yerə toplamaq deyil. Mən səhnədə yorulmuram, ora mənim xoşuma gəlir, mən orada yaşayıram və özümü balıq suda hiss edən kimi, təbii hiss edirəm. Mənə bəzən həyatdakı hər hansı vəziyyətdə daha çətin olur, nəinki səhnədə.
Yaradıcılıq prosesi necə keçir?
Həmişə fərqli. Burada yanaşma müxtəlif ola bilər. Əvvəlcə, əlbəttə ki, musiqi tərkibi düşünülür və yalnız sonra mətn seçilir. Rusiya – ritmik yox, ədəbimərkəzli ölkədir, buna görə də sözlər çox əhəmiyyətlidir.
Rusların qanında, ümumiyyətlə, əzab çəkmək, ağlamaq var, bütün rus ədəbiyyatı faciə üzərində qurulub...
Qan tərkibinə görə ruslar digər millətlərdən az fərqlənirlər. Başqa məsələdir ki, sosial fon belə bir reallıq yaradır. Mədəni varislik də qəribə “əzabsevərlik” – mən bunu belə adlandırardım - effektinə səbəb olur. Rus roku, elə popu da bundan son dərəcə gözəl istifadə edir. Lakin düşünmürəm ki, rus ədəbiyyatının dünyaya bəxş etdiyinin ən yaxşısı lirika üzərində qurulub. Mən, məsələn, “Kalinka-malinka”nın səslənməsini çox bəyənirəm. Tam səmimi! Ya da “Vdol po Piterskoy”. Bunlar axı oyun havalarıdır!
İstənilən xalqın emosiyaları, böyük hesabla, həm çox yüksəyə pərvazlana, həm də aşağı enə bilər. Sadəcə bizdə vurğular yerini dəyişib: biz rus mədəniyyətinə və rus insanına sanki əzaba məhkum olan kimi baxırıq. Bu belə deyil! Və “Leninqrad” bunu dəf edir. Bu gün cəmiyyətimizdə qurban ştampı qəbul edilib. Ştampların nəyi yaxşıdır? Onlar işləyir. Birində işə yaradısa, deməli, sənin işinə də yarayacaq. Beləcə bu yayılır.
Sosial virus. Hamı öz “ağır yolundan” söz açmağa başlayır: o “rayon uşağıdır”, “gecələr yatmayıb işini görürdü”, “son qəpiklərini xərcləyirdi”... Mənim tərcümeyi-halımda belə şey yoxdur. Mən həmişə uğur qazanmışam, məndə hər şey yaxşı olub. Buna görə də, təəssüf ki, əzablarımla bölüşə bilməyəcəm.
Bu gün nə haqqında oxumaq daha yaxşıdır?
Nə haqqında oxumağın vacib deyil. Əsas – yeni dil eşitməkdir. Bu, ən vacibidir. Şnurun dili yalnız söyüş deyil. Yeni dil xalqın danışdığı dildir. Dil həmişə dəyişir, bu, daimi struktur deyil, konstanta deyil. Və əgər sən bu yeni birləşmələri, yeni bağlamaları, yeni sözləri eşidirsənsə, - sən ya bu dili anlayırsan, hiss edirsən, ya Vladimir Vladimiroviç Mayakovski kimi onu yaradırsan, ya da onu eşidirsən, necə ki, Brodski 1970-80-ci illərin dilini eşidirdi.
Brodski zəmanəsinin dilini çox yaxşı hiss edirdi. O, bütünlüklə antik təsəvvür yaratsa da, aydındır ki, antik dövrdə Brodski mövcud ola bilməzdi. O, 60-70-ci illərin mütləq məhsuludur...
Adlarını çəkdiklərinizdən bu gün də sitat gətirirlər. Necə düşünürsünüz, Şnurovdan sitat gətirəcəklər?
Yox, düşünmürəm. Axı metodologiya haqqında danışsaq, Şnur ardıcıl deyil. Elə həmin Brodski – o ardıcıldır, Mayakovski – ardıcıldır. Şnur isə qeyri-ardıcıl işlərlə məşğul olur: mən incəsənətin sərhədlərini genişləndirirəm və bu ən maraqlısıdır. Yeri gəlmişkən, yaxşıdır ki, müsahibəni Salvador Dalidən başladıq. Biz onunla metodoloji, yanaşma baxımından bir qədər yaxınıq.
Çox yaxın olduğunuz dahiyə qayıtsaq, bəllidir ki, Salvador Dali ətrafını pis yola çəkirdi. Şnur da eyni yolu gedir?
Mən bunu daha çox, daha yaxşı və daha tez-tez etməyi arzulayıram.
Çünki bu daha asandır? Axı qadağan olunan həmişə cəzb edir. Səhv yola çəkmək təhsil verməkdən, maarifləndirməkdən, yeni zirvələrə çəkməkdən daha asandır...
Heç kimi heç yana çəkmək lazım deyil. Gəlin hər şeyi tarixi perspektivdə dəyərləndirərək aydınlıq gətirək. Məsələn, XVIII əsri götürsək, savadlı ruslar iki, bəlkə də bir faiz təşkil edirdilər.
Amma bəşəriyyət geriyə yox, irəli getməlidir...
Bilirsiniz, bəlkə elə kompyüter oyunları irəli aparır?.. Ümumiyyətlə oxumaq – çox da dərin tarixə malik olmayan praktikadır və yaxınlarda yayılıb. İnsanların elə həmin smartfonla ünsiyyət qurduqları üçün oxumaqdan daha çox yazırlar. İnsanlar yazıçı olub! Bu pisdir, ya yaxşı – heç kim bilmir. Və məhz xalq dili dəyişir, hərçənd bir müddət əvvəl bəziləri ümumiyyətlə yazmırdılar. Yazmaq məcburiyyətində qaldıqları yeganə şey – milisə və ya mənzil kontoruna ərizə idi. Bu gün isə insanlar nəhəng tutumlu mətnlər yazırlar. Bu yaxşıdır, ya pis? Bu, təhsil deyil? Bu, sivilizasiya deyil?
Gəlin dünya problemlərindən dincələk... Siz ilk dəfədir Bakıdasınız?
Bəli, ilk dəfə. Bir qədər gəzişməyə vaxt tapdım. Bilmirəm nə üçün, amma məndə qəribə assosiasiya yarandı: mənə elə gəldi ki, bu müəyyən mənada şərq Parisidir...
Şəhərimizi tez-tez belə adlandırırlar.
Hə?! Tapdım?! Əla! Parisə bənzəyir.
Sizdə arxaik bir şey yoxdur, İslam və Qafqaz haqqında isə yalnız stereotip təsəvvür yaratmaq mümkündür. Uğurlu ahəngdir, mən çox bəyəndim.
Qeyd etməliyəm ki, Siz xeyli cavanlaşmısınız...
Hə, arıqlamışam. Mən sadəcə qaçdım – artıq çəki ilə uzun məsafələri qət etmək çətindir. Mən gündə 10 kilometr qaçıram, bu isə az deyil. İndi mənə artıq çəki lazım deyil.
Müsahibə: Arzu Caid Foto: Sergey Bermenyev
Material əlli beşinci buraxılışda dərc olunmuşdur.
